ලෙප්ටොස්පයිරෝසිස්

         (මී උණ)

මීට වසර සියයකට පමණ පෙර ජපානයෙහි හා යුරෝපයෙහි විසූ කම්කරුවන් අතර මානව සිඩ්‍රෝමය වේල්ස් නමින් රෝගී තත්වයක් ඉතාමත් දරුණු ලෙස ව්‍යාප්ත වන්නට විය.එම රෝගයෙහි රෝගකාරකය ලෙප්ටොස්පිරා යන නමින් හැඳින්වීය. එතැන් පටන් ඇන්ටාටිකාව හැර සෑම මහද්වීපයකම විසූ ක්ෂීරපායි විශේෂ සියල්ලකගෙන්ම පාහේ ලෙප්ටොස්පයිර හඳුනාගැනීමට හැකිවිය. ක්‍රමයෙන් ලොව පුරාම පුළුල් ලෙස ව්‍යාප්ත වූ ලෙප්ටොස්පයිරෝසිස් නම් රෝගය වර්ෂ 1959 දී කොළඹ ප්‍රදේශයෙහි රෝගියෙකුගේ රුධිරයෙන් සොයාගැනීමත් සමඟ ශ්‍රී ලංකාවේ සෑම ප්‍රදේශයකින්ම පාහේ රෝගීන් වාර්තා වන්නට විය.

ලෙප්ටොස්පයිරෝසිස් යන නාමය ශ්‍රී  ලාංකීය ව්‍යවහාරයට ආගන්තුක වුවද මී උණ, පතල් උණ, වෙල් උණ යන නාමයන් ශ්‍රී ලාංකීය ව්‍යවහාරයට ආගන්තුක නොවේ.මී උණ රෝගී තත්ත්වයෙහි රෝග කාරකය leptospira  වන හෙයින් මෙම රෝගී තත්ත්වය ලෙප්ටොස්පයිරෝසිස් යන නාමයෙන් ද හඳුන්වනු ලැබීය. මී උණ නොහොත් ලෙප්ටොස්පයිරෝසිස් රෝගය ගෝලීය වශයෙන් නිවර්තන සහ අර්ධ නිවර්තන රටවලද ලාංකීය වශයෙන් රත්නපුර, ගාල්ල , කෑගල්ල, මාතර වැනි දිස්ත්‍රික්ක වලද ව්‍යාප්ත වීමේ දැඩි අවධානමක් පවතී. ශ්‍රී ලංකාවේ වසර පුරාම ආසාදිතයින් වාර්තා වුවද මාර්තු සිට මැයි සහ ඔක්තෝබර් සිට දෙසැම්බර් මාසය දක්වා රෝගීන් වාර්තා වීමේ වැඩි ප්‍රවණතාවයක් පෙන්නුම් කරයි. සාමාන්‍යයෙන් ශ්‍රී ලංකාවෙන් වාර්ෂිකව රෝගීන් 6000-8000 අතර ප්‍රමාණයක් වාර්තා වන අතර 2023 වර්ෂයේ මේ වනවිට රෝගීන් අටදාස් පන්සීයක් පමණ වාර්තා වී ඇත.

මෙම රෝගී තත්ත්වය මීයන්, ගවයන් සහ මී ගවයන් වැනි සතුන්ගෙන් මිනිසාට සම්ප්‍රේෂණය වන අතර සතුනගේ ශරීරයේ තිබෙන්නා වූ බැක්ටීරියාව, මුත්‍ර මගින් කුඹුරු, දියකඩිති, ඇළ මාර්ග, කානු , පතල් ආදියෙහි ජලයට එකතු වී මානව ශරීරයෙහි තිබෙන්නා වූ කැපීම්, සීරීම්, තුවාල හෝ ශරීර පටල (ඇස , මුඛය ) හරහා මානව ශරීරයට ඇතුල් වේ. පසුව රුධිර පද්ධතිය හරහා ශරීරයෙහි  සැම අවයවයකටම හානි සිදු කරන අතර විශේෂයෙන්ම වකුගඩු, අක්මාව, පෙනහළු සහ හෘදය ආකර්මණ්‍ය වීමට ද ඉඩකඩ ඇත. මෙලෙස විෂ බීජයට නිරාවරණය වී දින දෙකත් දාහතරත් අතර කාලයකදී අදාළ ආසාදිතයා විසින් රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම්  කිරීම සිදුවේ. මී උණ රෝගයෙහි රෝගී ලක්ෂණ ලෙස උණ, මස්පිඩු වේදනාව, ඇස් රතු වීම, හිස රදය , මුත්‍රා කහ පැහැ  වීම, මුත්‍ර යාම අඩු වීම, වමනය, අප්‍රාණික බව දැක්විය හැකිය. මී උණ ,  ආසාදිතයෙකුගෙන් තවත් ආසාදිතයකුට සප්‍රේෂණය වීම සිදු නොවන අතර නිසි කලට ප්‍රතිකාර නොගතහොත්  වකුගඩු ආබාධ, මෙනින්ජයිටිස් (මොළය සහ සුෂුම්නාව වටා ඇති පටලයේ ප්‍රදාහය), අක්මාව අකර්මණ්‍ය වීම, ශ්වසන සංකූලතා ඇති වීම සහ මරණයට පත්වීමට පවා ඉඩකඩ ඇත. රෝගය ආසාදනය වීමේ අවදානම ඉහළ කණ්ඩායම් අතර කුඹුරු වගුරු බිම්, ඇළ, කානු සහ පතල් ආශ්‍රිත රැකියා වල නියැලෙන   පුදගලයින්  මෙන්ම  ගං වතුර  තත්වයන් හට මුහුණ දෙන පුදගලයින් ද සිටියි.

මේ වන විටත් මී උණ ආසාදනය වළක්වා ගැනීම සඳහා වගකිව යුතු ආයතන මගින් විවිධාකාරයේ ක්‍රියා මාර්ග ගෙන ඇත. ඒ අතර, රෝගය සැදීම වැළැක්වීම සම්බන්ධයෙන්  අවදානම් කණ්ඩායම් දැනුවත් කිරීම (වී ගොවීන්), රෝග නිවාරණය සඳහා ලබාදෙන ප්‍රතිජීවක ඖෂධ කුඹුරු වැඩ ආරම්භ කිරීමට  පෙර සහ එම කාලය අතරතුර බෙදා හැරීම, මාධ්‍ය හරහා ජනතාව දැනුවත් කිරීම ආදිය වේ.

නමුත් රෝගය ආසාදනය වීම වැළැක්වීම සඳහා සාමාන්‍ය ජනතාව වෙතද කිසියම් වූ වගකීමක් ඇත. ඒ අතර,

■           අවදානම්  කණ්ඩායම් රෝගය  වැලැක්වීම පිළිබඳව දැනුවත් වීම.

■           මී උණ යැයි සැක  කලහැකි රෝග  ලක්ෂණ කිසිවක් ඇත්නම් වහාම වෛද්‍ය උපදෙස් ලබා ගැනීම.

■           තුවාල සීරීම් ඇත්නම් අපවිත්‍ර  ජලයට බැසීමෙන්  වැලකීම හෝ එම තුවාල ආවරණය  කර ගැනීම.

■           කුඹුරු ආශ්‍රිත ව  වැඩ කටයුතු කිරීමට  ප්‍රථම රෝගය වැළැක්වීමට ලබාදෙන ප්‍රත්ජීවක ඖෂධ ප්‍රදේශයේ සෞඛ්‍ය වෛද්‍ය  නිලධාරි කාර්යාලයෙන් ලබා ගැනීම සහ එම ඖෂධය නිසි කලට නිසි මාත්‍රාව ලබා ගැනීම.

■           ගං වතුර  තත්වයකදී රෝග  ලක්ෂණ ඇත්නම් වහාම වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර  ලබා ගැනීම.

■           කුඩා දිය කඩිති (විශේෂයෙන් කුඹුරු අවට ) වල මසුන් ඇල්ලීමේදී හෝ දිය නෑමෙන් පසු රෝග ලක්ෂණ ඇත්නම් වහාම වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර  ලබා ගැනීම.

■           කුඹුරු සහ වෙල් , දිය කඩිති ආශ්‍රිතව ක්‍රීඩා කිරීමේදී, සරුංගල් යැවීමේදී ප්‍රවේසම් වීම සහ එවැනි ක්‍රියාකාරකමකින් පසුව උන වැලදුනහොත් වහා වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීම.  ආදි ක්‍රියා පිළිවෙත් අනුගමනය කිරීම ඉතාමත් වැදගත්ය.

කිසියම් පුද්ගලයෙකුට ඉහත රෝගී ලක්ෂණ පවතී නම් තම ආසාදිතභාවය සැක හැර දැනගැනීම උදෙසා අවශ්‍ය පහසුකම් සහ ප්‍රතිකාර සියලු‍ම රජයේ රෝහල් සහ පුද්ගලික රෝහල් මඟින් මේ වන විටත් සලසා දී ඇත.එබැවින් වෛද්‍ය නිර්දේශ යටතේ ලබාදෙන ප්‍රතිජීවක ඖෂධ නිසි කලට නිසි වේලාවට භාවිතා කිරීමෙන් මාරාන්තික තත්ත්වයට පත් නොවී මී උණ රෝගය නිට්ටාවටම සුව කර ගත හැකිය .

        මෙම රෝගී තත්ත්වය පිළිබඳව  වැඩිදුර විස්තර දැනගැනීමට පහත වෙබ් අඩවි සහ දුරකථන මාර්ග ඔස්සේ හැකියාව පවතී.

වෙබ් අඩවිය : https://www.epid.gov.lk/

දුරකතන අංක : +94-11-2695112, +94-11-2681548

(ජායාරූපය අන්තර්ජාලය ඇසුරිනි.)

 

එච්.කේ.එස්.නවෝදා හඳරාගම

The World's Most Exquisite Coral Reefs

Beneath the surface of our planet's oceans lies a mesmerizing world of color, diversity, and intricate beauty—the coral reefs. These underwater ecosystems, formed by colonies of tiny marine organisms called coral polyps, are renowned for their breathtaking splendor. From vibrant coral formations to an abundance of marine life, these natural wonders captivate and inspire. In this article, we explore some of the world's most beautiful coral reefs, marveling at their unique characteristics and the importance of preserving these fragile habitats.

The Great Barrier Reef, Australia:

Stretching over 2,300 kilometers along the northeastern coast of Australia, the Great Barrier Reef is not only the largest coral reef ecosystem but also one of the most magnificent on the planet. Its sheer size and diverse range of coral species contribute to its unrivaled beauty. With over 600 types of coral and an astonishing 1,500 species of fish, this UNESCO World Heritage Site is a living masterpiece. Snorkeling or diving in its crystal-clear waters offers a glimpse into a vibrant world of colorful corals, including branching corals, plate corals, and massive coral bommies.

Tubbataha Reefs Natural Park, Philippines:

Located in the Sulu Sea, the Tubbataha Reefs Natural Park is a UNESCO World Heritage Site and one of the Philippines' most treasured marine sanctuaries. Known for its remarkable biodiversity, it houses over 360 species of coral and supports a vast array of marine life, including sharks, turtles, and vibrant reef fish. Its crystal-clear waters, teeming with delicate and resilient coral formations, make it a paradise for divers and underwater photographers.

Raja Ampat, Indonesia:

Nestled in the heart of the Coral Triangle, Raja Ampat in Indonesia is renowned for its unrivaled marine biodiversity and spellbinding coral reefs. This archipelago boasts over 1,500 islands, where crystal-clear waters reveal a kaleidoscope of coral species. From colorful soft corals and magnificent sea fans to the famous mushroom-shaped coral colonies, Raja Ampat showcases nature's artistry at its finest. Snorkeling or diving in these pristine waters offers encounters with manta rays, turtles, and an abundance of fish species.C

 Belize Barrier Reef, Belize:

The Belize Barrier Reef Reserve System is a UNESCO World Heritage Site and the largest barrier reef in the Western Hemisphere. This stunning reef stretches along the coast of Belize for approximately 300 kilometers, showcasing an incredible variety of coral formations, including staghorn coral and brain coral. The region is also home to the Great Blue Hole, a world-famous underwater sinkhole. Diving and snorkeling in this vibrant ecosystem offer encounters with colorful fish, sea turtles, and graceful rays.

Maldives, Indian Ocean:

The Maldives, an archipelago of 26 coral atolls in the Indian Ocean, is renowned for its exquisite white-sand beaches and clear turquoise waters. The coral reefs here are teeming with life, featuring a rich diversity of hard and soft corals. The Maldives offer opportunities for snorkeling and diving amidst breathtaking coral gardens, where vibrant fish, manta rays, and even whale sharks can be encountered. The delicate ecosystems of the Maldives emphasize the importance of sustainable tourism practices and marine conservation efforts.

Red Sea Coral Reef, Egypt and Jordan:

The Red Sea Coral Reef, extending along the coastlines of Egypt and Jordan, is recognized as one of the world's most biologically diverse marine ecosystems. The region's warm waters and rich nutrient supply contribute to the growth of vibrant coral formations, such as table corals, branching corals, and colorful soft corals. This underwater paradise provides an extraordinary diving experience, with the chance to observe a plethora of marine life, including dolphins, sharks, and a variety of fish species.

Andaman and Nicobar Islands, India:

Situated in the Bay of Bengal, the Andaman and Nicobar Islands are a hidden gem of biodiversity. With their remote location and limited human impact, these islands boast some of the most untouched and stunning coral reefs in the world. The diverse range of corals includes breathtaking formations like mushroom corals, whip corals, and encrusting corals. Snorkelers and divers can encounter an array of marine life, including sea turtles, colorful reef fish, and rare species like the dugong and the Nicobar pigeon.

Coral reefs are the epitome of nature's beauty and showcase the intricate balance of marine ecosystems. The Great Barrier Reef, Tubbataha Reefs Natural Park, Palau's Rock Islands Southern Lagoon, and Raja Ampat are just a few examples of the world's most stunning coral reefs, each offering a unique and awe-inspiring experience. However, these fragile ecosystems are under increasing threat from climate change, pollution, and destructive fishing practices. It is vital that we take immediate action to preserve and protect these invaluable habitats for future generations to enjoy. By raising awareness, supporting conservation efforts, and promoting sustainable practices, we can ensure that these living masterpieces continue to inspire and captivate us for years to come.

References:

1. Great Barrier Reef Marine Park Authority. (n.d.). About the Great Barrier Reef. Retrieved from https://www.gbrmpa.gov.au/the-reef/about-the-reef

2. UNESCO World Heritage Centre. (n.d.). Tubbataha Reefs Natural Park. Retrieved from https://whc.unesco.org/en/list/653

3. UNESCO World Heritage Centre. (n.d.). Rock Islands Southern Lagoon. Retrieved from https://whc.unesco.org/en/list/1386

4. UNESCO World Heritage Centre. (n.d.). Tropical Rainforest Heritage of Sumatra. Retrieved from https://whc.unesco.org/en/list/1167

H.K.S.Navoda Handaragama-

The Enigmatic Beauty: Rare Flowers of the World

Flowers have always captivated us with their vibrant colors, delicate petals, and alluring fragrances. While the world is home to an astonishing variety of floral wonders, there exist some rare flowers that possess an air of mystery and exclusivity. These elusive blossoms, often found in remote corners of the globe or blooming for only a short period, are treasures to behold. In this article, we embark on a journey to discover the enchanting beauty of some rarely seen flowers from around the world.

 Ghost Orchid (Dendrophylax lindenii):

The Ghost Orchid, native to Florida's swamps and everglades, is one of the most elusive and enigmatic flowers in the world. Named for its ethereal appearance, this orchid lacks leaves and seemingly floats in mid-air. With its white, waxy petals and elusive nature, the Ghost Orchid has fascinated botanists and flower enthusiasts for generations, often requiring dedicated expeditions to catch a glimpse of its elusive blooms.

Rafflesia arnoldii:

Hailing from the rainforests of Southeast Asia, the Rafflesia arnoldii is the world's largest individual flower. Known as the "corpse flower" for its putrid odor, this enormous blossom can measure up to three feet in diameter. It is a parasitic flower that lacks roots, stems, or leaves and spends most of its life hidden within its host plant. Witnessing the blooming of a Rafflesia arnoldii is a rare spectacle, as it only lasts a few days before withering away.

Kadupul Flower (Epiphyllum oxypetalum):

Often referred to as the "Queen of the Night," the Kadupul Flower is renowned for its stunning beauty and evanescent nature. Native to Sri Lanka, this flower blooms exclusively at night, emitting a delicate fragrance and showcasing its luminous white petals. The Kadupul Flower is so fragile that it wilts within hours of plucking, adding to its allure and rarity.

Middlemist Red (Middlemist camellia):

Originating from China, the Middlemist Red is considered one of the rarest flowers in the world. With its vibrant pink petals and golden center, this camellia species was once thought to be extinct. Today, only two known specimens exist—one in New Zealand and the other in a private garden in the United Kingdom. The Middlemist Red's scarcity makes it a true botanical treasure.

Corpse Lily (Amorphophallus titanum):

The Corpse Lily, also known as the Titan Arum, holds the title for the world's largest inflorescence. Native to the rainforests of Sumatra, this colossal flower emits a strong odor resembling rotting flesh, hence its peculiar name. The Corpse Lily's bloom is a rare event that occurs infrequently and lasts only 24-48 hours, attracting curious visitors from around the world.

The world of rare flowers offers a glimpse into the extraordinary diversity and beauty that nature possesses. From the elusive Ghost Orchid to the captivating Kadupul Flower, each of these rare blossoms tells a tale of uniqueness and resilience. These flowers, often requiring great effort and luck to witness, remind us of the fragility and fleeting nature of life. As we marvel at their enchanting forms and exquisite details, let us cherish and protect the natural wonders that grace our planet, ensuring that future generations can also delight in the splendor of rare flowers.

H.K.S.Navoda Handaragama-